Collega Rita Jaberg, werkzaam in Zeeuws-Vlaanderen, werd gevraagd voor een lezing/workshop over rouw in een dagbesteding voor ouderen. Daarom gingen we gisteren samen aan de slag om er een mooie presentatie van te maken, met een goede mix tussen psycho-educatie en uitwisseling van de ouderen onderling.  Rouw hoort bij ouderen zoals een schotel bij een kop koffie. Hoewel we dat allemaal weten werkt het niet altijd in hun voordeel: het wordt als vanzelfsprekend aangenomen en is daarom juist niet altijd een onderwerp dat aangeroerd wordt. En ouderen hebben nu juist vaak niet geleerd om er open over te zijn. Willen er ook niemand mee lastigvallen. Willen ook geen nee te horen krijgen als ze eens wel om een luisterend oor vragen. Gevolg: ongekende eenzaamheid. Het leek ons mooi om hen met elkaar in gesprek te laten gaan en te bevorderen dat ze dat vaker gaan doen.

Waar we eigenlijk wel trots op waren, was dat we naast de verdrietige aspecten van rouw ook de meer positieve aspecten naar voren brachten.  Het geen afstand kunnen doen van de spullen van degene die je verloren hebt, maar ook de glimlach bij de herinnering van de eerste ontmoeting. De eenzame nachten, maar ook de dankbaarheid voor een leven dat je samen gedeeld hebt. De vriendschap die je iemand hebt kunnen geven.

Naar huis rijdend dacht ik weer aan mijn eigen cliënten en hun rouwproces.  En vooral aan hoe anders dat rouwproces verloopt. Bij iedere vorm van rouw kun je alleen verder als je de eerste rouwtaak heb afgerond: het accepteren van het verlies. Daarvoor is meestal een periode van ontkenning: het kan niet waar zijn. Na het accepteren van het verlies lopen de rouwtaken door elkaar: woede, rauw verdriet, denken dat je er wel bent, het wisselt elkaar af. Bij het verlies van een dierbare, of van je werk of gezondheid, heb je eerst je verlies te nemen en dan kan je gaan beginnen met verwerken.

Maar als je jarenlang bezig geweest met het vervullen van je kinderwens, komt die acceptatie, als dat al lukt, pas helemaal aan het eind van die periode. Tot dat punt heb je alles gedaan wat je kon, maar accepteren van je verlies hoorde daar niet bij. De moed erin houden, hoop hebben, daar richtte je je op.

En dan volgt na lange tijd het moment dat je moet accepteren. Maar wat of wie ben je dan verloren?  En waar zijn dan de positieve aspecten van deze rouw,  zoals dankbaar zijn voor wat je met de verlorene gedeeld hebt?

Misschien is een deel van de waarheid dat je een stukje van jezelf bent verloren. En kun je nog eens met een glimlach terugdenken aan degene die je vroeger was, iemand vol toekomstdromen. Iemand voor wie hoop en de moed erin houden nog niet nodig was.